De dubbele vergrijzing en de woonproblematiek die ermee gepaard gaat

De vergrijzing neemt alleen maar toe en tegenwoordig spreken we zelfs al van dubbele vergrijzing. Toch raakte onlangs bekend dat er 4.600 rusthuisbedden leegstaan in België. Beide vaststellingen gaan niet meteen hand in hand en roepen op tot nadenken.

Het welzijn moet centraal staan

Het aandeel 67-plussers of pensioengerechtigden was in 2018 al 16 procent. Dit aantal zou binnen vijftig jaar nog groeien tot 23 procent of bijna 1 op 4. Momenteel telt België ongeveer één 67-plusser voor 3,8 personen tussen de 18 en 66 jaar. Vanaf 2030 zou het aantal pensioengerechtigden hoger liggen dan van minderjarigen overstijgen. Ook het aantal éénpersoonshuishoudens zou enkel maar toenemen. Dat blijkt uit de Bevolkingsvooruitzichten van het Belgische statistiekbureau Statbel.

Je zou denken dat woonzorgcentra gouden zaken doen, maar dat blijkt dan toch niet het geval. De bezettingsgraad zakte van 96 naar 94 procent en zo staan er vandaag zo’n 4.600 van de 82.000 kamers leeg. Woonzorgcentra zien zich genoodzaakt om kortingen te geven. Het toont aan dat het vraagstuk wel wat complexer is dan: meer ouderen = meer woonzorgcentra.

Levensverwachting neemt toe

Los van de vergrijzing is er ook het concept dubbele vergrijzing. De gemiddelde leeftijd van de bevolking stijgt niet alleen, ook de levensverwachting neemt toe. Een derde vaststelling is dat ook het aantal 60-plussers dat geen zorg behoeft groeit. Die mensen geven er uiteraard de voorkeur aan om zo lang mogelijk op eigen houtje te blijven wonen. Daardoor stijgen het aantal éénpersoonshuishoudens en komen er minder huizen vrij. Dat maakt nieuwbouwprojecten voor jonge koppels en gezinnen aantrekkelijker en financieel interessanter om te investeren dan woonvormen voor senioren.

Gooi al die gegevens samen en je krijgt een heel ingewikkelde puzzel. Zowel comfort, kwaliteit, veiligheid, privacy, sociale relaties en de mogelijkheid tot zorgverstrekking moeten aanwezig zijn. Bij Tarkett denken we graag mee. Nieuwe of aangepaste woonvormen dringen zich op. Het traditionele woonzorgcentrum kan best eens nagaan hoe het zijn concept iets minder prijzig en aantrekkelijker kan maken om niet langer alleen als een laatste optie aanzien te worden, maar ook bij andere woonvormen is er ruimte voor verbetering. We zetten er enkele op een rijtje:

Individueel

• Zelfstandig wonen: ouderen blijven graag zo lang mogelijk in hun vertrouwde habitat. Alleen zijn hier soms dure aanpassingen nodig om het zo lang mogelijk te kunnen rekken. Een kangoeroewoning bij een familielid of jong gezin, kan wat extra ondersteuning bieden.
• Levensloopbestendige woningen: eenvoudig te transformeren tot een seniorenwoning zodat mensen ook op hun oude dag veilig en comfortabel kunnen blijven wonen. Komt met een prijskaartje.
• Empathische woning: de woning kan met behulp van domotica voor een (groot) deel de taak van de mantelzorger overnemen. Onder meer door sensoren die de bewoners kunnen begeleiden. Ook eerder prijzig.

Gegroepeerd Individueel

• De assistentiewoning: vroeger bekend als serviceflat of aanleunwoning. Toegankelijk, veilig en comfortabel, voor ouderen die mét zorg zelfstandig kunnen leven. Vandaar de nabijheid van een zorginstelling.
• Cohousing: elke bewoner heeft een eigen woning of appartement, maar er zijn meerdere gemeenschappelijke ruimtes om samen te eten, een feest te organiseren of hobbyruimtes. Ieder heeft zijn stekje, maar ze kiezen ervoor om intenser samen te leven.
• Gestippeld wonen: iedereen heeft zijn eigen appartement in een flatgebouw en samen huren én onderhouden ze een extra appartement waar verzameld wordt voor gezelschap, tv-kijken of zelfs de thuiszorg.

Gegroepeerd (met en zonder zorg)

• Woongroep voor ouderen: zoals studenten samen een huis huren, gaan ook ouderen dit steeds vaker doen. Ze delen alle gemeenschappelijke ruimtes en gaan als een soort van familie samenwonen waardoor ze kosten kunnen delen en voor mekaar kunnen zorgen in de mate van het mogelijke.
• Zorgcentra: grote rusthuizen die tegenwoordig ook vaker worden opgesplitst in ruimtes met zorgbehoevenden en mensen die nog zonder zorg zelfstandig kunnen leven. Dit laatste aspect, kan een oplossing vormen voor de lege rusthuisbedden. De kamers zonder zorg aan een goedkoper tarief verhuren.

Aandachtspunt voor architecten en ontwerpers

En dit is nog maar een greep uit de mogelijkheden. Er is keuze genoeg qua woonvorm, maar ook de invulling ervan is belangrijk. Daarbij moet rekening gehouden worden met het feit dat ouderen graag zo lang mogelijk hun autonomie behouden en graag leven in een omgeving die vertrouwd voelt. Tarkett voerde uitgebreid onderzoek naar aspecten die het ouder worden aangenamer maken. De inrichting van de omgeving speelt een rol daarin. Bij veroudering zijn er heel wat veranderingen op zintuigelijk vlak en dan vooral op visueel vlak. Zo vermindert de lichtsterkte, is er een andere perceptie van kleuren en contrasten en verandert het gezichtsveld.


De vloeren moeten mobiliteit stimuleren en comfort voor minder mobiele ouderen garanderen zodat ook bijvoorbeeld rolstoelgebruikers nog voldoende beweging hebben. Het welzijn moet centraal staan in de verschillende woonvormen. Het is voor de meeste ouderen moeilijk om hun vertrouwde woonomgeving achter te laten. De omgeving in zorginstellingen is dan ook een doorslaggevende factor om een thuisgevoel te creëren. Een aangename woonomgeving zal er voor zorgen dat ouderen zich goed voelen, waarbij ook gevoelens van onveiligheid en angst kunnen worden weggenomen. Dit alles zal een positief effect hebben op het algemeen welzijn en kan resulteren in een verminderd gebruik van medicatie en minder hulpbehoevendheid. Bij elke woonvorm voor ouderen dient de bewoner centraal te staan.